ایران و عمان دو کشور از حوزه‌ی خلیج فارس هستند که از دیرباز ارتباطات گسترده تاریخی، سیاسی، تجاری و فرهنگی را باهم برقرار کرده‌اند. ایران و عمان چه در زمان قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب به فکر گسترش روابط خود با یکدیگر بودند. این دو کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی در زمینه‌های زیادی باهم همکاری داشته و روابط گسترده فرهنگی، سیاسی، اقتصادی را باهم برقرار کرده‌اند. نقش استراتژیک تنگه هرمز، پیوستگی جغرافیایی، سوخت‌های فسیلی و منافع مشترک اقتصادی و فرهنگی از جمله عوامل موثر در ارتباطات این دو کشور بوده است.
عوامل موثر بر روابط ایران و عمان
سری عوامل زیادی می‌توانند بر روابط ایران و عمان تاثیر داشته باشند که در اینجا مهم‌ترین آن‌ها را آورده‌ایم.
1. اشتراکات فرهنگی
اشتراکات فرهنگی زیاد ایران و عمان در نتیجه‌ی پیشینه‌ی تاریخی این دو کشور از عوامل مهم و تعیین کننده رابطه فرهنگی خوب ایران و عمان بوده است. این امر باعث می‌شود این دو کشور در زمینه پیشرفت ارتباط فرهنگی یکدیگر همکاری لازم را انجام دهند.
2. موقعیت جغرافیایی
ایران و عمان دو کشور همسایه از حوزه‌ی خلیج فارس هستند که به وسیله تنگه هرمز که یکی از مناطق استراتژیک ایران بوده و به اقیانوس هند وصل است با هم در زمینه‌های مختلف مثل امنیت و تجارت همکاری داشته باشند.
3. منافع مشترک اقتصادی
بخش اعظم درآمد کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس از طریق فروش سوخت‌های فسیلی مثل نفت و گاز است. عمان و ایران از جمله این کشورها هستند. در واقع ایران و عمان تقریبا کسب درآمد مشابهی دارند که این می‌تواند تاثیر زیادی در همکاری عمان و ایران با یکدیگر داشته باشد.
بررسی زمینه‌های ارتباطات ایران و عمان
همان طور که قبل‌تر نیز اشاره کردیم، ایران و عمان در زمینه‌های مختلفی باهم ارتباط دارند که در ادامه برخی از این زمینه‌ها را به طور جداگانه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
-
روابط سیاسی
کشور ما ایران و سلطنت عمان از سال‌ها قبل روابط سیاسی خوب و پایداری را با یکدیگر داشته‌اند. این دو کشور بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز همواره در جهت پیشرفت مثبت این روابط در حرکت بوده‌اند. در طول دهه‌های گذشته شاهد روابط و درایت‌های مقامات سیاسی ایران و عمان بوده‌ایم که گویای این بوده است. در واقع عمان از معدود کشورهای حوزه خلیج فارس است که سابقه خوبی را در ارتباط با ایران به جا گذاشته و همچنان ارتباط مسقط و تهران همواره روبه رشد بوده است.
کشور عمان در جریان اتفاقات و اختلافات بین ایران و کشورهای غربی به عنوان کشور میانجی بی سرو صدا عمل کرده. همچنین در مذاکرات هسته‌ایی ایران و آمریکا نقش موثری را ایفا کرده و خواهان دستیابی ایران به انرژی هسته‌ایی بوده است. وجود مجموعه‌ایی از قرار دادهای سیاسی بین این دو کشور که موجب همکاری آن‌ها در حفظ امنیت منطقه شده. همچنین رایزنی مقامات سیاسی کشور عمان و ایران باعث پیشرفت روابط دو جانبه آن‌ها در مسیری صحیح شده است.
با توجه به روابط سیاسی خوب بین این دو کشور افراد مقیم هر کشور برای سفر به کشور دیگر معاف از اخذ روادید هستند. با فوت سلطان قابوس در سال 1398 طبق وصیت این پادشاه فقید هیثم بن طارق به عنوان سلطان جدید عمان معرفی شد که طبق گفته ایشان روند سیاسی عمان و ایران همچنان روند روبه رشد خود را حفظ خواهد کرد.
-
روابط اقتصادی
روابط اقتصادی ایران و عمان با صادرات مواد شوینده و روغن در سال 1349 آغاز شد. حجم مبادلات اقتصادی بین ایران و عمان درسال 2010 بیش از 500 میلیون دلار بوده که این رقم در سال 2022 به بیش از 2 میلیارد دلار رسیده است. این دو کشور در زمینه های نفت و گاز، گردشگری و کشاورزی همکاری خوبی داشته‌اند. از جمله عوامل روبه رشد بودن روابط اقتصادی ایران و عمان می‌توان به سیاست‌های مسئولین عمان در زمان تحریم شدن ایران اشاره کرد.
وجود اختلافات میان کشورهای شبه جزیره عربستان و عمان همانند طمع امارات متحده عربی به بخش‌هایی از این کشور و چشم داشتن عربستان سعودی به بخش‌هایی از عمان مثل استان ظفار و پرورش مخالفان متعدد علیه عمان باعث عدم وجود روابط و اعتماد بین این کشورها شده است. در واقع ایران همیشه به عنوان یک شریک بدون اختلاف خاص برای عمان شناخته شده است که هم ایران و هم عمان هردو خواهان ادامه و پیشرفت روابطشان با یکدیگر هستند.
در دوران تحریم ایران صادرات کالاهای خارج از لیست به کمک عمان انجام می‌شد. از دلایل اصلی رشد اقتصادی ایران و عمان کمسیون مشترک اقتصادی بین این دو کشور در طی 20 سال گذشته است.
-
روابط فرهنگی
تاریخچه روابط فرهنگی ایران و عمان ریشه در زمانهای بسیار قدیم دارد. این روابط بر پایه تاریخ و فرهنگ مشترک بین این دو کشور شکل گرفته است. قدیمی‌ترین شواهد روابط فرهنگی ایران و عمان در دوران هخامنشیان و ساسانیان بوده است. در این دوران که کشور عمان بخشی از ایران بوده، آثار تحت تاثیر تمدن و فرهنگ ایرانی بودن کشور عمان در زمینه‌های مختلف همچون زبان، معماری و هنر دیده می‌شود.
با گسترش اسلام روابط فرهنگی ایران و عمان ادامه یافت و در آن زمان عمان به یکی از مهد‌های مهم تمدن اسلام تبدیل شده و همچنان روابط فرهنگی خود با ایران را در زمینه‌های مختلف حفظ کرد. در عصر معاصر نیز روابط علمی فرهنگی ایران و عمان روند صعودی را در پیش گرفته و همکاری‌های قابل توجهی را در این زمینه با یکدیگر دارند.
روابط فرهنگی ایران و عمان از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار بوده و نقش مهمی را در حفظ دوستی و همکاری این دو کشور دارد. روابط فرهنگی ایران و عمان در ابعاد مختلفی همچون: هنر، دین، زبان و ادبیات قابل بررسی است. با توجه به وجود اشتراکات زیاد بین ایران و عمان در این ابعاد پیش بینی می‌شود روابط فرهنگی ایران و عمان در آینده نیز روبه گسترش بوده و موجب حفظ دیگر روابط ایران و عمان شود.
-
روابط امنیتی
ایران و عمان روابط امنیتی زیادی را با یکدیگر در زمینه حفظ امنیت خلیج فارس و مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تروریسم و امنیت دریایی داشته‌اند. درسال 2019 یک توافقنامه امنیتی بین ایران و عمان امضا شد که به موجب این توافقنامه این دو کشور ملزم به انجام همکاری در تامین امنیت دریایی به شیوه‌ای جدی‌تر شدند.
این توافقنامه از جمله تلاش‌‌های مشترک ایران و عمان برای تقویت روابط امنیتی خود می‌باشد. با همکاری ایران و عمان در سال 2022 یک مرکز همکاری امنیتی در شهر مسقط پایتخت کشور عمان افتتاح شد. افتتاح این مرکز به خوبی باعث همکاری اطلاعاتی این دو کشور شد.
روابط امنیتی این دو کشور از اهمیت ویژه‌ایی به دلیل وجود تهدیدات یکسان برای دو کشور برخوردار است که در واقع ایران و عمان با کمال میل مایل به ارتقای روابط امنیتی خود با یکدیگر هستند؛ در نتیجه تقویت این رابطه باعث تقویت دیگر روابط خود نیز می‌شوند.
نتیجه گیری
ایران و عمان به عنوان دو همسایه درحوزه خلیج فارس از گذشته تا به امروز با یکدیگر در زمینه‌های زیادی همکاری داشته‌اند. این ارتباطات عمان و ایران از اهمیت به سزایی برخوردار بوده و هر دو کشور به فکر گسترش این روابط هستند. درنتیجه ایران و عمان روابط خوبی با یکدیگر داشته که پیش بینی می‌شود در آینده نیز به همین شیوه ادامه یابد.
