موسیقی در عمان یکی از جنبه‌های برجسته و غنی فرهنگی این کشور است که ریشه در تاریخ و سنت‌های عمیق دارد. باتوجه‌به موقعیت استراتژیک عمان در منطقه خاورمیانه، این کشور در طول قرن‌ها به‌عنوان پل ارتباطی بین فرهنگ‌های مختلف عمل کرده و موسیقی آن نیز از تأثیرات این تنوع فرهنگی برخوردار شده است. از موسیقی‌های سنتی عربی گرفته تا سبک‌های دریایی و مذهبی، هر یک از انواع موسیقی عمانی داستانی از گذشته، فرهنگ و هویت مردمان این سرزمین را بیان می‌کند. در کنار حفظ سنت‌ها، عمانی‌ها به‌ویژه نسل جوان نیز موسیقی مدرن را پذیرفته‌اند و به ترکیب آن با میراث موسیقیایی خود پرداخته‌اند. در نتیجه، موسیقی عمانی ترکیبی از اصالت و نوآوری است که نه‌تنها در مراسم‌های ملی و مذهبی نقش مهمی ایفا می‌کند، بلکه در زندگی روزمره مردم نیز حضوری فعال دارد. این مقدمه‌ای است بر دنیای غنی و متنوع موسیقی در عمان که هر نغمه و ضرب‌آهنگ آن نشان‌دهنده بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی این سرزمین است.
انواع موسیقی در عمان
موسیقی عمانی به دلیل تاریخ و فرهنگ غنی خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک نمایانگر جنبه‌های خاصی از زندگی اجتماعی و فرهنگی عمان است. در ادامه، جزئیات بیشتری درباره انواع موسیقی عمانی ارائه می‌شود:
موسیقی سنتی عمانی (فن یا فنون):
موسیقی سنتی عمانی به «فن» یا «فنون» معروف است و نمایانگر زندگی روزمره، سنت‌ها و مراسم مختلف در این کشور است. این نوع موسیقی به طور گسترده در مناسبت‌های اجتماعی، جشن‌ها، مراسم مذهبی و ملی اجرا می‌شود.
ربابه: یک ساز زهی است که شبیه به ویولن اما ساده‌تر و سنتی‌تر است. این ساز به‌صورت تک‌نوازی یا همراهی با آوازها در مراسم‌های سنتی مانند جشن‌های قبیله‌ای و عروسی‌ها استفاده می‌شود.
طبل و دف: سازهای کوبه‌ای اصلی در موسیقی عمانی هستند که در مناسبت‌های مختلف اجرا می‌شوند. طبل‌ها و دف‌ها برای ایجاد ریتم و همراهی با خواننده یا گروه‌های رقص استفاده می‌شوند و ضرباهنگ‌های مختلفی دارند که بسته به نوع مراسم تغییر می‌کنند.
عود: عود یک ساز زهی مهم و نمادین در موسیقی عمانی است که ملودی‌های پیچیده و عمیق را ایجاد می‌کند. عود اغلب در مجالس خصوصی و عمومی اجرا شده و نقش مهمی در حفظ و انتقال موسیقی سنتی عمان ایفا می‌کند.
این سبک از موسیقی بیشتر در مراسم‌هایی نظیر عروسی‌ها، جشن‌های ملی و مراسم‌های مذهبی شنیده می‌شود و بخش مهمی از هویت فرهنگی عمانی‌ها را تشکیل می‌دهد.
موسیقی دریایی:
موسیقی دریایی یکی از سبک‌های خاص عمانی است که تحت‌تأثیر تاریخ طولانی عمان به‌عنوان یک ملت دریانورد و تجاری شکل‌گرفته است. این نوع موسیقی اغلب با استفاده از طبل‌ها و آوازهای گروهی اجرا می‌شود و به موضوعات مرتبط با دریا، سفرهای طولانی و تجربه‌های دریانوردان می‌پردازد.
نهام: یکی از معروف‌ترین سبک‌های موسیقی دریایی عمانی است که ملوانان هنگام کارهای سنگین یا در زمان سفرهای طولانی با کشتی آن را اجرا می‌کردند. این سبک از موسیقی معمولاً به‌صورت آوازهای گروهی و هماهنگ اجرا می‌شود و هدف اصلی آن تقویت روحیه و همبستگی در میان ملوانان است.
صوت و الیمینه: از دیگر سبک‌های موسیقی دریایی هستند که به داستان‌های زندگی ملوانان و روابط آن‌ها با دریا می‌پردازند. این نوع موسیقی همراه با آواز و ضرب‌های هماهنگ طبل اجرا می‌شود و بخشی از سنت موسیقی دریایی در جشن‌های بندری و رویدادهای مرتبط با دریا است.
موسیقی مذهبی:
موسیقی مذهبی عمانی نقش مهمی در زندگی معنوی مردم عمان ایفا می‌کند و اغلب در مراسم‌های مذهبی مانند اعیاد مذهبی، مراسم صوفیانه و مراسم‌های مربوط به عزاداری‌ها اجرا می‌شود.
مدایح (مدح پیامبر): یکی از مهم‌ترین سبک‌های موسیقی مذهبی است که در آن سرودهایی در ستایش پیامبر اسلام و ائمه خوانده می‌شود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم‌های مذهبی و محافل روحانی اجرا می‌شود. مدایح با سازهایی مانند دف و طبل همراهی می‌شود و با ریتمی آرام و معنوی اجرا می‌شود تا فضایی روحانی ایجاد کند.
نشید: نوعی دیگر از موسیقی مذهبی است که شامل آوازهایی در موضوعات دینی و مذهبی است. این آوازها معمولاً به زبان عربی و با مضامینی چون ایمان، صبر و عشق به خداوند خوانده می‌شوند.
موسیقی مذهبی در عمان به دلیل ارتباط عمیق آن با دین و روحانیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و همچنان در مراسم‌های رسمی و غیررسمی مذهبی استفاده می‌شود.
سازهای سنتی موسیقی عمانی
سازهای موسیقی سنتی عمانی نمایانگر فرهنگ غنی و تاریخ دیرینه این کشور هستند. این سازها نه‌تنها در جشن‌ها و مراسم‌ها، بلکه در زندگی روزمره مردم نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. در ادامه، به معرفی برخی از این سازها می‌پردازیم:
عود
عود یکی از سازهای زهی معروف و محبوب در موسیقی عربی و به‌ویژه عمانی است. این ساز شبیه به گیتار است، اما بدون فرت و با بدنه‌ای بزرگ‌تر و گردتر. عود معمولاً دارای چهار یا پنج جفت سیم است که با یک پیک یا انگشت نواخته می‌شود.
ویژگی‌ها: صدای عود عمیق و ملودیک است و به‌خوبی می‌تواند احساسات مختلف را منتقل کند. این ساز به‌عنوان یک ابزار اصلی در موسیقی سنتی عمانی به شمار می‌آید و در مراسم‌های مختلف از جمله عروسی‌ها، جشن‌های ملی و محافل فرهنگی استفاده می‌شود.
دف
دف یک نوع طبل بزرگ است که با دست نواخته می‌شود و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سازهای کوبه‌ای در موسیقی سنتی عمان شناخته می‌شود. این ساز معمولاً دارای یک قاب چوبی با پوست حیوانی در یک طرف است.
ویژگی‌ها: دف به دلیل صدای تند و ریتمیک خود، به‌خوبی می‌تواند فضایی شاد و پر انرژی ایجاد کند. این ساز در مراسم‌های شادی مانند جشن‌های عروسی و همچنین در مراسم مذهبی به کار می‌رود و در هماهنگی با سازهای دیگر اجرا می‌شود.
طبل
طبل‌ها به‌عنوان سازهای کوبه‌ای دیگری در موسیقی عمانی استفاده می‌شوند. این سازها با انواع مختلفی از مواد ساخته می‌شوند و اندازه‌های متفاوتی دارند. طبل‌ها معمولاً برای ایجاد ریتم و همراهی با آوازها به کار می‌روند.
ویژگی‌ها: طبل‌ها به‌تنهایی یا در ترکیب با دیگر سازها اجرا می‌شوند و نقش کلیدی در ایجاد ضرب‌آهنگ و ریتم در موسیقی سنتی عمان ایفا می‌کنند. آن‌ها در مراسم‌های مختلف از جمله جشن‌ها، رقص‌ها و مراسم مذهبی به کار می‌روند.
مزمار
مزمار یک نوع فلوت سنتی است که از چوب یا دیگر مواد ساخته می‌شود. این ساز به‌خاطر صدای ملودیک و نرم خود شناخته می‌شود و در اجرای موسیقی سنتی عمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌ها: مزمار معمولاً در کنار سایر سازهای سنتی اجرا می‌شود و به ملودی‌ها عمق و زیبایی بیشتری می‌بخشد. این ساز در جشن‌ها و مراسم‌های اجتماعی نیز حضور دارد و به ایجاد فضایی آرام و دلنشین کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
موسیقی در عمان، همچون نگینی درخشان بر تارک فرهنگ این کشور می‌درخشد. ریشه‌های عمیق آن در تاریخ و آداب‌ورسوم عمان، هویتی منحصربه‌فرد به این موسیقی بخشیده است. از موسیقی‌های سنتی و آیینی گرفته تا موسیقی مدرن و تلفیقی، همه‌وهمه گواهی بر غنای فرهنگی و هنری این سرزمین هستند. با حفظ و ترویج این میراث ارزشمند، می‌توان به توسعه هرچه بیشتر صنعت موسیقی عمان و معرفی آن به جهانیان امیدوار بود. همچنین، علاقه‌مندان به موسیقی می‌توانند در طول سفر خود به عمان، از گردشگری، رزرو بلیط و پانسیون در عمان استفاده کرده و تجربه‌ای فرهنگی و منحصربه‌فرد از این کشور زیبا و متنوع به‌دست آورند. همچنین، برای تجربه‌ای کامل از هنر و موسیقی عمانی، بازدید از اپرایی متفاوت در خانه مسقط فرصتی بی‌نظیر خواهد بود که علاقه‌مندان به موسیقی و هنر نباید از دست بدهند.
